از ساخت بزرگترین سازمان علمی در زمان هلاکو تا تاسیس بنیادی برای مشارکت مردم در طرح‌های علمی
تاریخ انتشار: ۵ اسفند ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۷۱۹۰۳۶۷
در حالی امسال روز مهندس را به نام دانشمند بزرگ ایرانی خواجه نصیرالدین طوسی گرامی می داریم که دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی بنیادی را به نام این دانشمند فرزانه با هدف مشارکت آحاد مردم در پروژه‌های علمی تاسیس کرد.
به گزارش ایسنا، "محمدبن‌حسن جهرودی طوسی" مشهور به "خواجه نصیرالدین طوسی" در تاریخ ۱۵ جمادی‌الاول سال ۵۹۸ هجری قمری در طوس خراسان متولد شد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
وی در طول حیات خود اختراعات زیادی در حوزه نجوم داشته که از آن جمله می توان به این موارد اشاره کرد:
"ذات الحق بزرگ" یکی از مهمترین وسایل نجومی قدیمی است که علاوه بر رصد ستارگان و تعیین مختصات آنها بسیاری از مسائل نجوم از جمله تبدیل مختصات افقی و استوایی و دایرة‌البروجی به یکدیگر را حل می‌کردند. از جمله مهمترین حلقه‌های این وسیله می‌توان به حلقه دایرة‌البروج، حلقه نصف‌النهار، عرض کوچک، عرض بزرگ و حلقه استوا ١٦ اشاره کرد. با چرخاندن و تغییر موضع این حلقه‌ها نسبت به یکدیگر می‌توان مواضع ستارگان را در سیستم‌های مختلف سماوی تعیین کرد.
ذات‌الجیب: این ابزار در حین رصد ارتفاع ستاره، سینوس (اصطلاح عربی: جیب) ستاره را نیز ارائه می‌داد.
ذات السمت: این دستگاه نیز محصول طراحی‌های وی و شامل دو ربع دایره است که حول یک محور عمودی می‌چرخید و با استفاده از آن می‌توان سمت و ارتفاع دو جسم را در آن واحد تعیین کرد. به عبارت دیگر ابزاری برای تعیین سمت اجرام.
ربع جداری: بزرگترین ابزار نجومی ایران قدیم «ربع جداری» است که به بزرگی یک ساختمان است. یک‌چهارم دایره کامل را به دقت و بر اساس محاسبات با سنگ و آجر می‌ساختند؛ آن را درجه‌بندی کرده و زاویه شعاع آفتاب را بر آن درجه‌بندی می‌خواندند؛ ابزاری شبیه به اسطرلاب.
خواجه نصیر کتاب زیخ ایلخانی را هم در این زمان تالیف کرد و تا پایان عمر خواجه یعنی ۱۵ سال اطلاعات در مورد ستارگان را در زیج نوشت.
زیج ایلخانی ثمره مطالعاتی است که درباره رصدخانه مراغه به زبان فارسی صورت گرفت. زیج به معنی تعیین موقعیت و چگونگی حرکات ستارگان است.
ربع جداری: بزرگترین ابزار نجومی ایران قدیم «ربع جداری» است که به بزرگی یک ساختمان است. یک‌چهارم دایره کامل را به دقت و بر اساس محاسبات با سنگ و آجر می‌ساختند؛ آن را درجه‌بندی کرده و زاویه شعاع آفتاب را بر آن درجه‌بندی می‌خواندند؛ ابزاری شبیه به اسطرلاب.
خواجه نصیر کتاب زیخ ایلخانی را هم در این زمان تالیف کرد و تا پایان عمر خواجه یعنی ۱۵ سال اطلاعات در مورد ستارگان را در زیج نوشت.
زیج ایلخانی ثمره مطالعاتی است که درباره رصدخانه مراغه به زبان فارسی صورت گرفت. زیج به معنی تعیین موقعیت و چگونگی حرکات ستارگان است.
ایامی که خواجه در آن می‌زیست، مصادف با حمله قوم مغول به ایران و بی‌شک سخت‌ترین ایام تاریخ این سرزمین است، ولی با این همه در این سده نوابغ و بزرگان علم و حکمت و تاریخ و نقاشی و شعر ایران چون "مولوی بلخی"، "شیخ سعدی"، "خواجه رشیدالدین فضل‌الله همدانی"، "خواجه حافظ شیرازی" و "خواجه نصیرالدین طوسی" پا به عرصه هستی نهادند.
خواجه نصیرالدین طوسی در ایام حمله مغولان به ایران تازه کسب علم و دانش در نیشابور را آغاز کرده بود. در آن زمان محتشم قهستان، ناصرالدین عبدالرحیم‌بن‌ابی منصور اسماعیلی، خواجه را به قهستان دعوت کرد و خواجه نیز به آنجا نقل مکان می‌کند. به دستور همین ناصرالدین محتشم قهستان بود که خواجه نصیرالدین طوسی کتاب الطهاره ابن مسکویه رازی را از عربی به فارسی برگرداند و آن را به نام ناصرالدین اسماعیلی، «اخلاق ناصری» نامید. این کتاب رایج‌ترین کتاب اخلاقی بین مسلمانان هند و ایران بوده است.
اما روزگار خوش دیری نپایید و بعد از آنکه خواجه نصیرالدین قصیده‌ای در مدح مستعصم، خلیفه عباسی سرود و با نامه به بغداد فرستاد، محتشم به وی بدگمان شد و او را به قلعه الموت قزوین نزد علاءالدین محمدبن‌حسن فرستاد و این دانشمند بزرگ در قلاع اسماعیلیان همچون یک زندانی سیاسی روزگار می‌گذراند.
در سال ۶۵۷ هجری قمری خواجه نصیرالدین طوسی از سوی هلاکو خان مأمور شد تا رصدخانه مراغه را تأسیس کند و در این راه تمام اوقاف ممالک ایلخانی را تحت اختیار او قرار داد. گروهی از دانشمندان و منجمان از جمله رکن‌الدین استرآبادی، محی‌الدین مغربی، قطب‌الدین شیرازی، شمس‌الدین شیروانی، کمال‌الدین ایجی، نجم‌الدین اسطرلابی و … در این کار با خواجه مشارکت داشتند و بنای رصدخانه در سالی تمام شد که خواجه در آن سال وفات یافت (۶۷۲ هجری قمری)؛ بنابراین بنای رصدخانه مراغه ۱۵ سال به طول انجامیده است.
رصدخانه مراغه فقط مخصوص رصد ستارگان نبود؛ بلکه یک سازمان علمی گسترده بود که بیشتر شاخه‌های دانش در آن درس داده می‌شد و مشهورترین دانشمندان آن عصر- از جمله قطب‌الدین شیرازی، کاشف علت اصلی تشکیل رنگین کمان- در آنجا جمع شده بودند. خواجه نصیرالدین همچنین کتابخانه بزرگی با ۴۰۰ هزار جلد کتاب در محل رصدخانه احداث کرد و هر یک از دانشمندان را، بدون توجه به ملیت و مذهب به عنوان مسئول بخشی از رصدخانه که در آن تبحر داشتند، قرار داد.
یونسکو سال ۲۰۰۹ را سال "رصدخانه مراغه" نامگذاری کرد. این بنا در سال ۱۳۶۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید و در سال‌های اخیر نیز احیای این بنای تاریخی به منظور ثبت در میراث جهانی مورد توجه قرار گرفته است.
خواجه نصیرالدین طوسی در بیشتر دانش‌های متداول روزگار خویش به ویژه فقه، حکمت، کلام، منطق، ریاضیات، فلک و نجوم و اخلاق، تألیفات و رساله‌هایی از خود به یادگار گذاشته که بیشتر عربی هستند. از مهمترین آثار خواجه نصیرالدین می‌توان به تجریدالاعتقاد (در علم کلام)، شرح اشارات ابوعلی‌سینا (در فلسفه)، التذکرة فی علم الهیاة، اساس الاقتباس (در علم منطق)، جواهرالفرایض (اصول علم فرایض و مواریث)، اخلاق ناصری، اوصاف الاشراف، زیج ایلخانی، شکل القطاع اشاره کرد.
خواجه در کتاب شکل القطاع مثلثات را برای اولین بار به عنوان دانشی مستقل معرفی کرد و به طور کلی یکی از گسترش دهندگان علم مثلثات به شمار می‌آید و کتاب‌های مثلثات او در سده ۱۶ میلادی به زبان فرانسه ترجمه شد. او در ریاضیات همچنین تحریرهایی بر آثار آوتولوکوس، آرستاخوس، اقلیدس، آپولونیوس، ارشمیدس، هوپسیکلس، تئودوسیوس منلائوس و بطلمیوس نوشت.
یک دهانه آتشفشانی ۶۰ کیلومتری در نیمکره جنوبی ماه به نام "خواجه نصیرالدین طوسی" نامگذاری شده‌است. یک خرده سیاره که توسط ستاره‌شناس روسی نیکلای استفانویچ چرنیخ در ۱۹۷۹ کشف شد نیز به نام ایشان نامیده شده‌است.
به پاس گرامیداشت دستاوردهای تاریخی خواجه نصیرالدین طوسی، در تقویم ایران روز ۵ اسفندماه به نام "روز مهندس" نامگذاری شده است تا الگویی برای جامعه مهندسان کشور در زمینه یافتن راه حل های فناورانه برای رفع چالش های زمان خود باشد.
علاوه بر آن در دی ماه سال جاری، دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی اقدام به تاسیس بنیاد بین المللی خواجه نصیرالدین طوسی کرد.
اهداف عالیه این بنیاد حمایت و پشتیبانی از سه مجموعه غیر دولتی دانشگاه شامل "جذب خیرین"، "حامیان دانشگاه" و انجمن دانش آموختگان" و "مرکز مطالعات حکیم فرزانه خواجه نصیرالدین طوسی" تعریف شده است.
با تاسیس این بنیاد، کلیه حامیان و دوستداران این دانشگاه اعم از خیرین، دانش آموختگان و اولیاء دانشجویان و نیز آحاد علاقه مندان به دانشگاه در هر زمان ممکن می‌توانند نسبت به حمایت و پشتیبانی از دانشگاه در ابعاد مادی و معنوی و در پروژه های مشخص شده و یا عمومی از طریق وبگاه بنیاد بین المللی خواجه نصیرالدین طوسی، اقدام کنند.
انتهای پیام
منبع: ایسنا
کلیدواژه: روز مهندس جایزه ترویج علم ایران جهاد دانشگاهی برگزیده ها روز مهندس دانشگاه تهران دخانيات دانشگاه تهران معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت جایزه ترویج علم ایران جهاد دانشگاهی برگزیده ها روز مهندس خواجه نصیرالدین طوسی رصدخانه مراغه درجه بندی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۱۹۰۳۶۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
آمار هولناک تلفات جاده‌ای/ زخم کیفیت خودروهای داخل درمان نمی‌شود؟
به گزارش خبرنگار مهر، نقاط حادثه خیز بر اساس شاخص‌هایی همچون تعداد تصادف‌های منجر به فوت و آسیب دیدگی شناسایی و پس از اولویت بندی ایمنی و استاندارد سازی می‌شوند. این نقاط در بررسی‌هایی که توسط راهداری، پلیس راه و وزارت کشور صورت می‌گیرد، مشخص و اعلام می‌شود.
طی سالیان اخیر، خودروهای بی‌کیفیت داخلی به همراه نقاط حادثه‌خیز نقش اساسی و پررنگی در افزایش آمار فوتی‌های تصادفی دارند، به طوری که تمام مراجع ذی‌صلاح این دو عنصر را از عوامل اصلی تلفات تصادفات جاده‌ای عنوان می‌کنند. زمانی که در شرکت‌های خودروساز داخلی شاهد ارتقای کیفیت و ایمنی محصولات نباشم، قطعاً با وجود نقاط حادثه خیز و برخی از خطاهای انسانی متقابلاً باید آمار بالای تصادفات و تلفات جاده‌ای را نیز پذیرا باشیم.
با خرید امتیاز نهضت ملی گرفتار نشوید؛ احتمال سلب پروژه مسکن
آرش صیادی مدیرعامل شهر جدید پرند در گفت‌وگو با خبرنگار مهر در خصوص واحدهای مساله‌دار مسکن مهر، گفت: طبق پیگیری‌ها مشکل حدود ۷۰۰ واحد برطرف شده و برای رفع موانع باقی واحدها همچنان در تلاش هستیم؛ البته مسکن مهر پرند از نظر سازه‌ای پروژه با کیفیت محسوب می‌شود.
وی در ادامه با تاکید بر غیرقانونی بودن خرید و فروش امتیاز نهضت ملی مسکن، خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه امکان دارد در ادامه پروژه به هر دلیلی امتیاز نهضت ملی مسکن سلب شود، از مردم می‌خواهیم به چنین معاملاتی ورود نکرده و خود را گرفتار نکنند.
وی افزود: سال گذشته در شهر جدید پرند به صورت فشرده ۱۳ هزار واحد مسکونی خالی شناسایی و هم‌اکنون ۱۰ هزار واحد به سازمان امور مالیاتی برای اخذ مالیات معرفی شده است؛ البته احتمال وجود ۳ هزار واحد دیگر خالی از سکنه در این شهر جدید وجود دارد.
کوبا مشتری کشتی‌های ایرانی شد
علی‌اکبر صفایی با اشاره به عملکرد سازمان بنادر و دریانوردی در حوزه توسعه دریا محور، گفت: سال گذشته ۱۰۰ هزار میلیارد تومان شامل ۵۰ هزار میلیارد تومان از منابع دولت و ۵۵ هزار میلیارد تومان توسط بخش خصوصی برای پروژه‌های عمرانی و زیربنایی در بنادر کشور سرمایه‌گذاری شد. ۱۳ هزار میلیارد تومان از این حجم از سرمایه‌گذاری، آماده افتتاح شده است.
وی گفت: صنعت کشتی‌سازی ایران در سطح جهانی مورد توجه است و به طور مثال ونزوئلا سفارش ساخت سه فروند کشتی ۹۰ هزار تنی داشت که توسط مهندسان توانمند کشورمان انجام و تحویل شد.
معاون وزیر راه و شهرسازی در پایان عنوان کرد: مذاکراتی در زمینه ساخت کشتی با کشور کوبا نیز انجام شده که امید است از توان داخلی در این حوزه برای ساخت کشتی‌های مورد نیاز کشورهای آمریکای جنوبی به خوبی استفاده کنیم. در زمینه تجارت دریا برد با کشورهای حوزه دریای خزر نیز با دستیابی به رکورد حدود ۹ میلیون تن، ۳۰ درصد رشد ثبت شده که عمدتاً با کشورهای روسیه و قزاقستان بوده است.
شوخی مردم با موضوع «جت شخصی»
به گزارش خبرنگار مهر، در هفته گذشته خبری مبنی بر اینکه «خرید و فروش جت برای عموم مردم آزاد شد» در فضای رسانه در حال دست به دست شدن بود، با اعلام این خبر کافی بود تا بحث‌های داغ فضای مجازی به این جهت حرکت کند؛ خبر خرید جت شخصی توسط رئیس سازمان هواپیمایی کشور یکباره مورد توجه افکار عمومی قرار گرفت و سوژه بسیاری از افراد اهل رسانه و کاربران فضای مجازی شد.
«برخی از رسانه‌ها با انتقاد از خبر اعلامی محمد محمدی‌بخش»، ماجرای خرید جت شخصی را دغدغه جدید قشر متمول جامعه («آسمان در اختیار متمولین؛ از بلیت هواپیمای نجومی تا خرید جت شخصی») دانستند اما با بررسی این خبر در زوایای مختلف، مشخص می‌شود که صحبت‌های رئیس سازمان هواپیمایی در زمینه جت شخصی یک مساله جدی در صنعت هوایی کشور است اما نوع بیان وی موجب برانگیختن واکنش منفی کاربران شد و عده‌ای از افراد با سوءاستفاده از این فضا، با لحن شوخی و جدی در فضای مجازی لطیفه ساختند به طور مثال: «پس بریم پراید هایمان را بفروشیم و جت شخصی بخریم» یا کاربر دیگری نوشته بود: «حالا کجا پارکش می‌کنن؟ گرفتاری شدیما!»
کاهش تلفات تصادفات رانندگی با واردات خودرو
سید کمال هادیان‌فر معاون حمل و نقل وزیر راه و شهرسازی، گفت: برخی از نقاط پر تصادف مربوط به سال‌های گذشته است و باید توجه داشت که ۴۶ هزار کیلومتر از ۲۷۰ هزار کیلومتر راه موجود در کشور را راه‌های شریانی و برخوردار از جدا شونده و نیوجرسی تشکیل می‌دهند، اما راه‌های فرعی بسیاری با استانداردهای مخصوص خود و بدون برخورداری از جداشونده نیز در دست بهره برداری هستند که ارتقای راه‌ها و تبدیل به دوبانده یا تعریض آنها نیازمند منابع مالی زیادی است.
وی درباره وظیفه خودروسازان برای تولید خودروهای باکیفیت، اظهار کرد: در کمیسیون ایمنی راه‌ها این موضوع را پیگیری می‌کنیم، اینکه بگوییم فقط عامل انسانی باعث بروز تصادفات رانندگی است حرف درستی نیست. هفته گذشته جلسه‌ای با وزیر صمت داشتیم و وی از بنده موضوع ارتقای ایمنی در خودروها را مطالبه کرد!
وی ادامه داد: وزیر صنعت گفت چه کار کنیم که ایمنی در خودروها ارتقا یابد. بنده گفتم در دهه ۸۰ چه عواملی باعث کاهش جان‌باختگان ناشی از تصادفات رانندگی شد. یکی از موارد واردات خودروهای ایمن بود و خودروسازان به سمت رقابت با خودروهای وارداتی رفتند. واردات خودرو علاوه بر ارتقا ایمنی، باعث رقابت بین خودروسازان می‌شود.
ورود صندوق ملی مسکن به بازار خرید سیمان از طریق بورس
محمدرضا مهدیار اسماعیلی رئیس هیأت عامل صندوق ملی مسکن از ورود این صندوق به بازار خرید سیمان از طریق بورس در آینده نزدیک خبر داد، گفت: در ادامه حمایت‌های این صندوق از سازندگان مسکن، پس از اجرایی شدن خرید فولاد در سال گذشته، امسال خرید سیمان به منظور تزریق به پروژه‌های مسکن کشور در برنامه صندوق ملی مسکن قرار دارد.
رئیس هیأت عامل صندوق ملی مسکن کاهش قیمت مصالح برای سازندگان با حذف واسطه‌ها و افزایش سرعت پیشرفت پروژه‌های طرح نهضت ملی مسکن را دستاوردهای مهم ورود این صندوق به عرصه خرید مصالح ساختمان سازی عنوان کرد و افزود: علاوه بر این با خریدهایی که به صورت عمده با حجم بالا و به صورت نقد از طریق بورس صورت می‌گیرد، از تولیدکنندگان داخلی مصالح ساختمانی هم حمایت می‌شود.
انعقاد پیوند خواهرخواندگی میان دو بندر مهم ایران و کوبا
طی دیدار، مهرداد بذرپاش وزیر راه و شهرسازی جمهوری اسلامی و ادواردو رودریگز داویلا وزیر حمل و نقل جمهوری کوبا با حضور هیأت همراه دو کشور دیدار و گفت‌وگو کردند که وزیر راه و شهرسازی ایران با اشاره به برگزاری این نشست، گفت: پیوند خواهر خواندگی میان دو بندر مهم کشورهای ایران و کوبا منعقد شود تا فعالین اقتصادی و شرکت‌های حمل و نقل دریایی کوبا بتوانند از تسهیلات بندری ایران بهره‌مند شوند؛ البته ظرفیت حمل و نقل دریایی دو کشور از طریق دریا و اقیانوس، در زمینه جابه‌جایی کالاهای کوبایی به مقاصد شمالی از طریق بنادر ایران فرصت بسیار خوبی خواهد بود.
بذرپاش با اشاره به درخواست‌های همتای کوبایی برای استفاده از ظرفیت مهندسی ایران در حوزه تعمیرات هواپیما، گفت: مقرر شد، نیازمندی‌های ایشان در این زمینه از طریق سفارت کوبا در تهران به وزارت راه و شهرسازی منتقل شود.
نرخ ساخت منطقی نیست
حمزه شکیب رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه تعرفه حق‌الزحمه مهندسان سازمان نظام مهندسی کشور، گفت: تعیین تعرفه حق‌الزحمه مهندسان سازمان نظام مهندسی از سال‌های اخیر تا هم‌اکنون هرساله با چالش همراه بوده که این موانع برخی از تبعات اجتماعی را در پی داشته است.
وی ادامه داد: موضوع دیگری که اجرای این روند را با چالش مواجه کرده عدم تطبیق فرمول محاسبه نرخ ساخت با نرخ حق‌الزحمه مهندسان است؛ زیرا حق الزحمه‌های مهندسان بر اساس هزینه ساخت محاسبه می‌شود که این نوع فرمول محاسبه هیچ تشابهی با هزینه ساخت واقعی مسکن ندارد و از دو سال گذشته (۱۴۰۱) درخواست به‌روزرسانی هزینه ساخت را پیشنهاد دادیم.
کد خبر 6094901
جدول میزان بارش‌های فارس تا ساعت ۶:۳۰ امروز